Viêm da tiếp xúc ánh sáng: Nguyên nhân và cách điều trị

Việc tiếp xúc ánh sáng, đặc biệt là tia cực tím UV có thể trở thành nguyên nhân gây ra những phản ứng bất thường trên da, được gọi là viêm da tiếp xúc ánh sáng. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách. Để hiểu rõ hơn về tình trạng này, mời bạn đọc cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng là gì?

Viêm da tiếp xúc ánh sáng là một dạng rối loạn da liễu xảy ra khi da phản ứng bất thường với ánh sáng, chủ yếu là tia cực tím UV trong ánh nắng mặt trời. Khác với tình trạng rám nắng hoặc cháy nắng thông thường, viêm da tiếp xúc ánh sáng thường xuất hiện khi có sự kết hợp giữa ánh sáng và một số yếu tố khác như thuốc, mỹ phẩm, hóa chất hoặc cơ địa nhạy cảm.

Khi mắc bệnh, da ở những vùng hở như mặt, cổ, tay, chân dễ bị đỏ rát, ngứa, nổi mẩn hoặc thậm chí phồng rộp, bong tróc. Đặc trưng của bệnh là tổn thương chỉ xuất hiện tại những vị trí tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng, còn những vùng da được che chắn thường không bị ảnh hưởng. Viêm da tiếp xúc ánh sáng không chỉ gây khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt mà nếu kéo dài có thể để lại sẹo thâm, làm da lão hóa nhanh và tăng nguy cơ biến chứng da liễu khác.

Nguyên nhân bị viêm da tiếp xúc ánh sáng

Viêm da tiếp xúc ánh sáng có thể xảy ra do các nguyên nhân chủ yếu như:

Tác động của tia UV trong ánh sáng mặt trời

Ánh nắng mặt trời chứa tia UVA và UVB có khả năng xuyên sâu vào da, gây tổn thương DNA của tế bào và kích thích phản ứng viêm. Với những người có làn da nhạy cảm hoặc thường xuyên tiếp xúc ngoài trời mà không sử dụng kem chống nắng, mũ, áo bảo hộ,…nguy cơ viêm da tiếp xúc ánh sáng càng cao. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất và dễ gặp nhất trong đời sống hằng ngày.

Phản ứng quang độc 

Phản ứng quang độc xảy ra khi da tiếp xúc đồng thời với ánh sáng và một số chất hóa học từ thuốc hoặc mỹ phẩm. Khi gặp ánh sáng, các chất này tạo ra gốc tự do phá hủy tế bào da, dẫn đến đỏ rát, nổi mẩn hoặc phồng rộp. 

Một số thuốc dễ gây phản ứng quang độc gồm kháng sinh nhóm tetracyclin, thuốc lợi tiểu thiazid, thuốc chống nấm. Ngoài ra, mỹ phẩm hay nước hoa chứa tinh dầu cam bergamot, chanh, oải hương cũng có thể làm tăng nhạy cảm ánh sáng.

Phản ứng quang dị ứng 

Khác với quang độc, phản ứng quang dị ứng liên quan đến sự quá mẫn của hệ miễn dịch. Khi da tiếp xúc ánh sáng trong khi đang có mặt một số chất kích hoạt, cơ thể sẽ sinh ra phản ứng dị ứng. Tình trạng này thường không xuất hiện ngay mà cần thời gian mẫn cảm, đồng thời dễ tái phát nhiều lần nếu tiếp xúc lại.

Yếu tố cơ địa và di truyền

Cơ địa da nhạy cảm hoặc có sẵn các bệnh lý tự miễn, di truyền cũng khiến nguy cơ viêm da tiếp xúc ánh sáng tăng cao. Một số bệnh như lupus ban đỏ khiến da rất dễ bị tổn thương khi gặp ánh sáng, dù chỉ với cường độ nhẹ. Điều này lý giải vì sao có người rất dễ bị kích ứng ánh sáng trong khi những người khác thì không.

Các yếu tố nguy cơ khác

Ngoài các nguyên nhân chính, nhiều yếu tố góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh như: lạm dụng mỹ phẩm chứa hương liệu và chất tạo màu dễ nhạy cảm ánh sáng, sử dụng thuốc dài ngày, làm việc trong môi trường nắng nóng, ẩm ướt hoặc sức khỏe suy yếu do hệ miễn dịch kém, rối loạn nội tiết, căng thẳng kéo dài. Những yếu tố này có thể khiến da trở nên mỏng manh hơn trước ánh sáng mặt trời và dễ phát sinh viêm da.

Đặc điểm của viêm da tiếp xúc ánh sáng

Bạn có thể nhận biết được bản thân đang bị tình trạng viêm da tiếp xúc ánh sáng qua một vài yếu tố sau:

Vị trí tổn thương đặc trưng: Viêm da tiếp xúc ánh sáng thường xuất hiện ở những vùng da trực tiếp hứng nắng, ít được che chắn nên dễ bị tổn thương như mặt, cổ, gáy, mu bàn tay, cánh tay hoặc chân.

Triệu chứng ban đầu: Khi mới khởi phát, da thường có biểu hiện đỏ ửng, nóng rát, kèm theo cảm giác châm chích hoặc ngứa. Đây là phản ứng sớm của da khi tiếp xúc với ánh sáng, đặc biệt là trong khoảng vài giờ sau khi ra nắng.

Tổn thương da đặc hiệu: Ngoài đỏ da, người bệnh có thể gặp hiện tượng nổi mẩn đỏ li ti, sẩn phù hoặc thậm chí phồng rộp, rỉ dịch nếu phản ứng mạnh. Một số trường hợp, da còn bong tróc, khô ráp và dễ để lại vết thâm sau khi tổn thương lành.

Tính chất tái phát: Một đặc điểm nổi bật của viêm da tiếp xúc ánh sáng là bệnh dễ tái phát khi tiếp xúc lại với ánh nắng. Chỉ cần ra nắng trong thời gian ngắn, triệu chứng có thể bùng phát trở lại, thậm chí nặng hơn so với lần đầu.

Phân biệt với các bệnh da khác: Viêm da tiếp xúc ánh sáng thường có đường ranh giới rõ ràng giữa vùng da hở và vùng da được che chắn. Đây là điểm giúp phân biệt với các dạng viêm da khác như viêm da dị ứng hoặc viêm da cơ địa, vốn có thể lan rộng khắp cơ thể mà không phụ thuộc ánh sáng.

Cách điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng

Chẩn đoán chính xác tình trạng của bệnh giúp đưa ra phác đồ điều trị hợp lý. Bên cạnh đó, có rất nhiều phương pháp điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng có thể kể đến như:

Tránh tiếp xúc với ánh sáng mặt trời

Biện pháp quan trọng nhất là hạn chế tối đa việc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng, đặc biệt trong khung giờ tia UV mạnh từ 10h đến 16h. Khi bắt buộc phải ra ngoài, người bệnh nên mặc quần áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm và sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên, phù hợp với da nhạy cảm.

Loại bỏ yếu tố gây bệnh

Nếu viêm da liên quan đến thuốc hoặc mỹ phẩm, bác sĩ sẽ xem xét ngừng sử dụng hoặc thay thế bằng sản phẩm an toàn hơn. Người bệnh cần thông báo đầy đủ về các loại thuốc đang dùng để được tư vấn điều chỉnh kịp thời.

Điều trị bằng thuốc bôi tại chỗ

• Corticosteroid bôi (dạng kem, mỡ): giúp giảm viêm, đỏ rát và ngứa nhanh chóng.
• Thuốc kháng histamin bôi hoặc dưỡng ẩm chứa thành phần dịu nhẹ: hỗ trợ giảm ngứa, phục hồi hàng rào bảo vệ da

Các thuốc này thường được sử dụng trong thời gian ngắn, đúng liều lượng để tránh tác dụng phụ.

Điều trị bằng thuốc uống

• Thuốc kháng histamin đường uống: giúp kiểm soát ngứa, hạn chế gãi làm trầy xước da.
• Corticosteroid đường uống: áp dụng trong trường hợp nặng, tổn thương lan rộng hoặc không đáp ứng với điều trị tại chỗ.
• Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể cân nhắc các thuốc ức chế miễn dịch, nhưng cần theo dõi chặt chẽ.

Liệu pháp hỗ trợ và chăm sóc da

• Sử dụng sữa rửa mặt, sữa tắm dịu nhẹ, không chứa hương liệu hay xà phòng để tránh kích ứng thêm.
• Giữ ẩm da thường xuyên bằng các loại kem dưỡng có thành phần lành tính.
• Chườm mát hoặc tắm nước mát để làm dịu cảm giác nóng rát.
• Tránh gãi hoặc cọ xát mạnh lên vùng da tổn thương để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng không chỉ dừng lại ở việc xử lý triệu chứng mà còn phải chú trọng phòng ngừa. Người bệnh cần duy trì thói quen bảo vệ da khi ra nắng, dùng kem chống nắng thường xuyên và tránh các sản phẩm, thuốc có nguy cơ gây nhạy cảm ánh sáng. Việc tái khám định kỳ giúp theo dõi tiến triển và điều chỉnh phác đồ phù hợp.