Hắc lào: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị tại nhà

Hắc lào là một trong những bệnh da liễu mà nhiều người mắc phải. Nó gây ảnh hưởng không nhỏ đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, phương pháp chẩn đoán và các cách điều trị hắc lào hiệu quả tại nhà. Cùng Sebamed tìm hiểu để có cái nhìn toàn diện về tình trạng da này và biết cách xử lý đúng đắn.

Hắc lào là bệnh gì?

Hắc lào, còn được gọi là lang ben, tiếng Anh là Tinea Versicolor trong y học, là một bệnh nhiễm nấm nông ở da do nấm men Malassezia gây ra. Đây là loại nấm có trên da của hầu hết mọi người trong điều kiện bình thường, tồn tại như một phần của hệ vi sinh vật tự nhiên trên bề mặt da. Tuy nhiên, khi có những điều kiện thuận lợi như độ ẩm cao, nhiệt độ ấm áp, tiết nhiều mồ hôi hoặc suy giảm miễn dịch, nấm Malassezia sẽ phát triển quá mức và gây bệnh.

Khi nấm phát triển mạnh, chúng sinh ra các Axit Dicarboxylic có tác dụng ức chế tế bào sản xuất Melanin trong da, dẫn đến tình trạng mất sắc tố tại các vùng bị nhiễm. Kết quả là xuất hiện những mảng da có màu sắc khác biệt so với da bình thường xung quanh, có thể sáng hơn hoặc sẫm hơn tùy theo màu da gốc của người bệnh và mức độ tác động của nấm. Những mảng này gọi là các mảng lang ben, hắc lào.

Hắc lào không phải là bệnh nguy hiểm, không lây lan nhanh như nhiều người nghĩ và không gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe. Tuy nhiên, bệnh gây ảnh hưởng đáng kể đến thẩm mỹ, đặc biệt khi các mảng da xuất hiện ở những vùng dễ nhìn thấy như cổ, lưng, ngực, vai. Nhiều người bệnh cảm thấy tự ti, mất tự tin trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày vì những vùng da đổi màu này.

Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở thanh niên và người trưởng thành, đặc biệt là những người sống ở vùng có khí hậu nóng ẩm nhiệt đới. Mặc dù có thể điều trị khỏi, nhưng nếu không chú ý đến các biện pháp phòng ngừa, bệnh rất dễ quay trở lại. Hắc lào có xu hướng tái phát cao, đặc biệt vào mùa hè hoặc khi có các yếu tố thuận lợi cho nấm phát triển. 

Nguyên nhân bị hắc lào

Như đã nói ở trên, nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh hắc lào là sự phát triển quá mức của nấm men Malassezia trên da. Có khoảng 07 loài Malassezia khác nhau có thể gây bệnh, trong đó phổ biến nhất là Malassezia Globosa và Malassezia Furfur. Trong điều kiện bình thường, hệ miễn dịch và các vi sinh vật khác trên da giúp kiểm soát số lượng của chúng ở mức cân bằng, không gây hại. Nhưng khi sự cân bằng bị phá vỡ, chủng nấm Malassezia phát triển mạnh sẽ xuất hiện các nốt hắc lào.

Các yếu tố tác động khiến dễ bệnh hắc lào dễ phát triển hơn bao gồm: 

• Cơ địa tiết nhiều mồ hôi: Những người có hoạt động thể chất nhiều, tập thể thao thường xuyên, làm việc trong môi trường nóng hoặc có cơ địa tiết mồ hôi nhiều tự nhiên sẽ dễ bị hắc lào hơn. Mồ hôi tạo ra môi trường ẩm ướt trên bề mặt da, cung cấp độ ẩm và chất dinh dưỡng cho nấm phát triển. Đặc biệt những vùng da có nhiều tuyến bã nhờn như lưng, ngực, vai là nơi nấm ưa thích nhất.
• Vệ sinh cá nhân không đúng: Việc không tắm rửa thường xuyên, đặc biệt sau khi vận động mạnh và đổ nhiều mồ hôi, khiến mồ hôi và bã nhờn tồn đọng trên da lâu, tạo điều kiện cho nấm phát triển. Ngược lại, tắm quá nhiều lần trong ngày bằng xà phòng mạnh cũng có thể phá vỡ lớp màng bảo vệ tự nhiên của da, làm mất cân bằng hệ vi sinh vật, tạo cơ hội cho nấm chiếm ưu thế.
• Mặc quần áo bó sát, không thấm mồ hôi: Những loại quần áo này không cho phép da được thông thoáng, giữ ẩm và nhiệt trên bề mặt da, tạo môi trường ấm ẩm lý tưởng cho nấm sinh sôi. Đặc biệt những người thường xuyên mặc đồng phục bó sát hoặc trang phục thể thao không thoát mồ hôi tốt có nguy cơ cao hơn.
• Da dầu: Nấm Malassezia có xu hướng sinh trưởng tốt trên da có nhiều bã nhờn vì chúng sử dụng lipid trong bã nhờn làm nguồn dinh dưỡng. Những người có da dầu tự nhiên hoặc tuổi dậy thì khi tuyến bã tiết hoạt động mạnh sẽ có nguy cơ cao hơn. Việc sử dụng quá nhiều mỹ phẩm dầu, kem dưỡng da giàu chất béo cũng có thể tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Làm tăng đáng kể nguy cơ mắc hắc lào và khiến bệnh diễn biến nặng hơn. Những người bị HIV/AIDS, đang điều trị ung thư bằng hóa trị liệu, sử dụng thuốc corticosteroid kéo dài, thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng, hoặc mắc các bệnh mãn tính như đái tháo đường đều có khả năng kiểm soát sự phát triển của nấm kém hơn. Cơ thể không đủ sức đề kháng khiến nấm có cơ hội phát triển mạnh mẽ và lan rộng.
• Di truyền: Một số gia đình có nhiều thành viên cùng mắc bệnh này, cho thấy có thể có yếu tố gen ảnh hưởng đến cấu trúc da, tính chất bã nhờn, hoặc khả năng đáp ứng miễn dịch với nấm. Tuy nhiên, đây không phải là bệnh di truyền trực tiếp mà chỉ là sự di truyền về cơ địa dễ bị bệnh.
• Dinh dưỡng kém và suy dinh dưỡng: Thiếu hụt các vitamin và khoáng chất quan trọng như vitamin A, C, E, kẽm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe da và khả năng chống lại vi sinh vật gây bệnh. Chế độ ăn không cân bằng, thiếu protein và chất chống oxi hóa cũng góp phần làm tăng nguy cơ.
• Khí hậu nóng ẩm: Ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, nơi có nhiệt độ cao và độ ẩm lớn quanh năm, tỷ lệ mắc hắc lào cao hơn đáng kể so với các vùng khí hậu ôn đới. Mùa hè cũng là thời điểm bệnh dễ bùng phát và tái phát hơn vì điều kiện thời tiết nóng bức, ẩm ướt tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh sôi.

Dấu hiệu nhận biết hắc lào

Biểu hiện đặc trưng nhất của hắc lào là sự xuất hiện các mảng da có màu sắc bất thường, khác biệt rõ rệt so với màu da xung quanh. Những mảng này có thể có nhiều màu sắc khác nhau tùy thuộc vào màu da gốc của người bệnh và mức độ tác động của nấm đến sắc tố da. Ở người có da sáng, các mảng hắc lào thường có màu nâu nhạt, hồng nhạt hoặc màu da bò. Trên da ngăm đen hơn, các mảng này có thể xuất hiện dưới dạng những vùng sáng hơn, trắng hơn so với da xung quanh, tạo nên sự tương phản rõ rệt.

Kích thước và hình dạng của các mảng hắc lào rất đa dạng. Ban đầu, chúng có thể chỉ là những đốm nhỏ li ti, đường kính vài mm, hiện rải rác trên da. Theo thời gian, nếu không được điều trị, các đốm nhỏ này có xu hướng lan rộng và hợp nhất với nhau, tạo thành những mảng lớn hơn với đường kính có thể lên đến vài cm. Hình dạng của các mảng thường không đều, có thể hơi tròn hoặc có viền lượn sóng không đều, đôi khi chúng chồng lấn lên nhau tạo thành những vùng rộng lớn với màu sắc lốm đốm.

Vị trí xuất hiện hắc lào tập trung chủ yếu ở những vùng da có nhiều tuyến bã nhờn và dễ tiết mồ hôi. Vùng lưng, đặc biệt là lưng trên gần vai, là nơi hắc lào hay xuất hiện nhất. Ngực, vai, cổ, nách cũng là những vị trí phổ biến. Ở một số người, hắc lào có thể lan ra cánh tay trên, bụng, thậm chí lên mặt, nhưng điều này ít gặp hơn. Bệnh hiếm khi xuất hiện ở mu bàn tay, lòng bàn chân hay các vùng da khô ráo.

Bề mặt các mảng hắc lào thường có lớp vảy mỏng, mịn, dễ bong ra khi cạo nhẹ. Đây là dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt hắc lào với một số bệnh da khác. Các vảy này là kết quả của sự tăng sinh tế bào da và sự hiện diện của nấm. Khi dùng móng tay hoặc vật nhỏ cạo nhẹ lên bề mặt các mảng, có thể thấy các vảy mỏng, trắng bong ra dễ dàng, để lại bề mặt da hơi sáng bóng bên dưới.

Về cảm giác, hắc lào thường không gây ngứa hoặc chỉ ngứa nhẹ. Đây là điểm khác biệt quan trọng so với nhiều bệnh da khác như chàm hay vẩy nến. Một số người có thể cảm thấy hơi khó chịu hoặc ngứa nhẹ ở vùng da bị ảnh hưởng, đặc biệt khi đổ mồ hôi hoặc khi thời tiết nóng, nhưng triệu chứng này không nghiêm trọng. Hắc lào không gây đau, không chảy nước, không sưng đỏ như các bệnh viêm da khác.

Một đặc điểm đáng chú ý của hắc lào là các mảng da bị ảnh hưởng không rám nắng như da bình thường. Do nấm làm ức chế sản xuất melanin, khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, vùng da bình thường sẽ sẫm màu lên còn vùng hắc lào vẫn giữ nguyên màu hoặc thậm chí trở nên trắng hơn so với da xung quanh. Điều này làm cho sự tương phản màu sắc trở nên rõ rệt hơn sau khi phơi nắng, khiến nhiều người mới phát hiện ra mình bị hắc lào vào mùa hè.

Có thể bạn quan tâm: Hắc lào có tự khỏi không? Bị hắc lào bao lâu thì khỏi?

Cách điều trị hắc lào tại nhà

Để điều trị hắc lào tại nhà các bạn làm theo những hướng dẫn sau: 

Vệ sinh cá nhân sạch sẽ

Việc duy trì vệ sinh cá nhân tốt là nền tảng quan trọng nhất trong điều trị hắc lào tại nhà. Bạn cần tắm rửa hàng ngày, đặc biệt là sau khi vận động hoặc khi đổ nhiều mồ hôi. Sử dụng xà phòng có tính diệt nấm hoặc sữa tắm chứa các thành phần chống nấm như ketoconazole, selenium sulfide hay zinc pyrithione sẽ giúp kiểm soát sự phát triển của nấm trên da.

Sau khi tắm, quan trọng là phải lau khô hoàn toàn cơ thể, đặc biệt chú ý các vùng có nếp gấp da như nách, dưới ngực, bẹn, vì độ ẩm còn sót lại chính là môi trường lý tưởng cho nấm sinh sôi.

Lựa chọn quần áo thoải mái

Việc lựa chọn quần áo cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị. Nên ưu tiên mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, làm từ chất liệu tự nhiên như cotton hoặc linen có khả năng thấm hút mồ hôi tốt. Tránh mặc quần áo bó sát, chật chội hoặc làm từ chất liệu tổng hợp không thoát mồ hôi như polyester, nylon. Nên thay quần áo thường xuyên, đặc biệt khi quần áo đã ẩm ướt vì mồ hôi. Tất cả quần áo đã mặc cần được giặt sạch bằng nước nóng và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời để diệt nấm.

Trị hắc lào bằng dầu tràm trà

Dầu tràm trà là một trong những nguyên liệu tự nhiên được nhiều người sử dụng để hỗ trợ điều trị hắc lào. Dầu tràm trà có tính chất kháng nấm, kháng khuẩn tự nhiên mạnh mẽ. Tuy nhiên, không nên sử dụng dầu tràm trà nguyên chất trực tiếp lên da vì có thể gây kích ứng. Cách tốt nhất là pha loãng dầu tràm trà với dầu dừa hoặc dầu ô liu theo tỷ lệ một phần dầu tràm trà với chín đến mười phần dầu nền. Sau khi tắm rửa sạch sẽ và lau khô da, thoa hỗn hợp dầu này lên các vùng da bị hắc lào, massage nhẹ nhàng để da hấp thụ. Thực hiện hai lần mỗi ngày, sáng và tối, trong vài tuần sẽ thấy kết quả.

Trị hắc lào bằng dầu dừa

Dầu dừa không chỉ dùng để pha loãng dầu tràm trà mà bản thân nó cũng có tính chất kháng nấm nhờ chứa acid lauric và acid caprylic. Bạn có thể sử dụng dầu dừa nguyên chất để thoa lên các mảng hắc lào hai đến ba lần mỗi ngày. Dầu dừa còn có tác dụng dưỡng ẩm cho da, giúp da mềm mại hơn mà không gây bít tắc lỗ chân lông. Nên chọn dầu dừa nguyên chất ép lạnh để đảm bảo giữ được các thành phần hoạt tính tốt nhất.

Cách chữa hắc lào bằng nha đam

Nha đam hay lô hội cũng là lựa chọn tự nhiên tốt để hỗ trợ điều trị hắc lào. Mặc dù lô hội không có tác dụng diệt nấm mạnh như một số nguyên liệu khác, nhưng nó chứa các hợp chất có tính kháng nấm nhẹ và đặc biệt có khả năng làm dịu da, giảm viêm, hỗ trợ quá trình phục hồi da. Bạn có thể cắt lá lô hội tươi, lấy gel trong bên trong và thoa trực tiếp lên vùng da bị ảnh hưởng. Để gel trên da khoảng hai mươi đến ba mươi phút rồi rửa sạch bằng nước. Thực hiện hai lần mỗi ngày sẽ giúp làm dịu da và hỗ trợ quá trình điều trị.

Chữa hắc lào bằng tỏi tại nhà đơn giản

Tỏi là một nguyên liệu có tính kháng nấm, kháng khuẩn mạnh mẽ nhờ chứa allicin. Để sử dụng tỏi điều trị hắc lào, bạn có thể nghiền nhuyễn một đến hai tép tỏi, trộn với một ít dầu ô liu hoặc dầu dừa để tạo thành hỗn hợp sệt. Thoa hỗn hợp này lên các mảng hắc lào, để yên khoảng mười lăm đến hai mươi phút rồi rửa sạch.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tỏi có thể gây kích ứng da ở một số người, đặc biệt là da nhạy cảm. Nên thử trên một vùng da nhỏ trước khi áp dụng rộng rãi, và nếu thấy da đỏ, nóng rát thì ngừng sử dụng ngay.

Chữa hắc lào bằng giấm táo tại nhà đơn giản

Giấm táo cũng được một số người sử dụng để hỗ trợ điều trị hắc lào nhờ tính acid tự nhiên giúp tạo môi trường không thuận lợi cho nấm phát triển. Pha loãng giấm táo với nước theo tỷ lệ một phần giấm với hai đến ba phần nước. Dùng bông cotton thấm dung dịch này và lau nhẹ lên các vùng da bị hắc lào. Để yên khoảng mười phút rồi rửa sạch bằng nước. Thực hiện một đến hai lần mỗi ngày.

Lưu ý: Giấm táo có thể gây cảm giác châm chít nhẹ trên da, đây là phản ứng bình thường, nhưng nếu cảm thấy đau rát nhiều thì nên ngừng sử dụng.

Trị hắc lào bằng nghệ tại nhà

Nghệ cũng là một nguyên liệu có tính kháng viêm và kháng nấm nhẹ. Bạn có thể trộn một thìa cà phê bột nghệ với một ít nước hoặc mật ong để tạo thành hỗn hợp đặc sệt. Thoa hỗn hợp lên vùng da bị hắc lào, để khoảng mười lăm đến hai mươi phút rồi rửa sạch.

Các bạn chú ý là nghệ có thể để lại màu vàng trên da nhưng sẽ phai dần sau vài lần tắm. Do đó, các bạn nên sử dụng nghệ vào buổi tối trước khi đi ngủ để tránh vết ố vàng trên quần áo.

Trị hắc lào bằng Baking Soda dễ thực hiện

Baking soda có thể giúp cân bằng độ pH của da và tạo môi trường bất lợi cho nấm phát triển. Pha một thìa canh baking soda với một ít nước để tạo thành hỗn hợp sệt, thoa lên vùng da bị ảnh hưởng, massage nhẹ nhàng trong vài phút rồi rửa sạch. Có thể thực hiện một lần mỗi ngày. Tuy nhiên, không nên lạm dụng baking soda vì có thể làm khô da và gây mất cân bằng pH tự nhiên nếu dùng quá nhiều.

Có thể bạn quan tâm: Cách chữa hắc lào tại nhà bằng chuối xanh.

Ngoài các biện pháp tại chỗ, việc điều chỉnh lối sống cũng rất quan trọng. Hạn chế tiếp xúc với môi trường nóng ẩm, tránh hoạt động thể chất quá sức khiến đổ nhiều mồ hôi trong thời gian điều trị. Nếu phải làm việc hoặc tập thể dục, nên tắm rửa ngay sau đó và thay quần áo sạch. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất để tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nấm hiệu quả hơn. Tránh thức khuya, căng thẳng kéo dài vì những yếu tố này có thể làm suy giảm miễn dịch.

Điều trị hắc lào bằng thuốc

Khi các biện pháp điều trị tại nhà không mang lại hiệu quả sau hai đến ba tuần, hoặc khi hắc lào lan rộng trên diện tích lớn, việc sử dụng thuốc kháng nấm theo toa của bác sĩ là cần thiết. Thuốc bôi kháng nấm là lựa chọn đầu tiên và thường mang lại hiệu quả tốt trong hầu hết các trường hợp. Các loại kem, gel hoặc dung dịch chứa các hoạt chất như ketoconazole, clotrimazole, miconazole, terbinafine thường được kê đơn. Cách sử dụng là bôi thuốc lên toàn bộ vùng da bị ảnh hưởng và cả vùng da xung quanh rộng hơn khoảng 5cm so với ranh giới tổn thương để đảm bảo diệt hết nấm. Thuốc thường được bôi 1-2 lần mỗi ngày trong 2-4 tuần tùy theo mức độ nghiêm trọng.

Dầu gội chứa ketoconazole 2% hoặc selenium sulfide 1.5% cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả, đặc biệt khi hắc lào xuất hiện trên diện tích rộng. Cách sử dụng đặc biệt là thoa dầu gội lên toàn bộ vùng da bị ảnh hưởng khi da còn khô, massage nhẹ nhàng và để yên trong 10-15 phút, sau đó mới tắm rửa sạch. Thực hiện 3 lần mỗi tuần trong 2-3 tuần. Phương pháp này thuận tiện và có thể bao phủ được diện tích lớn, đặc biệt phù hợp cho những người có hắc lào ở lưng và ngực.

Trong những trường hợp hắc lào lan rộng, tái phát nhiều lần hoặc không đáp ứng với điều trị tại chỗ, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng nấm uống. Các thuốc như fluconazole, itraconazole được sử dụng với liều lượng và thời gian phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thông thường, fluconazole được dùng với liều 300-400 miligam mỗi tuần trong 2-3 tuần, hoặc itraconazole 200 miligam mỗi ngày trong 7 ngày. Thuốc uống có hiệu quả cao hơn và nhanh hơn so với thuốc bôi, nhưng cũng có nguy cơ tác dụng phụ cao hơn, do đó chỉ nên sử dụng khi thật sự cần thiết và theo chỉ định của bác sĩ.

Cần lưu ý rằng mặc dù nấm có thể bị tiêu diệt sau 1-2 tuần điều trị, nhưng màu sắc da cần nhiều thời gian hơn để trở về bình thường. Các mảng da có thể vẫn còn màu khác biệt trong nhiều tuần hoặc thậm chí vài tháng sau khi nấm đã biến mất. Điều này là do da cần thời gian để sản xuất lại melanin và tái tạo. Người bệnh không nên lo lắng quá mức hoặc nghĩ rằng điều trị không hiệu quả chỉ vì màu da chưa đồng đều. Tránh phơi nắng trực tiếp vào vùng da đang điều trị vì có thể làm tăng sự tương phản màu sắc.

Lưu ý khi điều trị hắc lào

Khi điều trị hắc lào, muốn nhanh khỏi và trị được dứt điểm, các bạn cần kiên trì và tuân thủ đúng liệu trình điều trị. Nhiều người mắc sai lầm khi tự ý ngừng điều trị ngay khi thấy các mảng hắc lào mờ đi hoặc biến mất, nghĩ rằng bệnh đã khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, việc ngừng điều trị quá sớm có thể khiến nấm chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, chúng vẫn tồn tại dưới da ở mức độ thấp và sẽ tái phát sau một thời gian ngắn. 

Ngoài ra, các bạn cũng tránh tự ý kết hợp nhiều loại thuốc hoặc phương pháp điều trị cùng lúc mà không có sự tư vấn của bác sĩ. Các thành phần trong các loại thuốc khác nhau có thể tương tác với nhau, giảm hiệu quả hoặc gây kích ứng da nghiêm trọng. Nếu muốn kết hợp điều trị bằng thuốc với các phương pháp tự nhiên, nên hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước.

Thêm một lưu ý nữa là các bạn không gãi hoặc cọ xát mạnh vào vùng da bị hắc lào. Mặc dù hắc lào thường ít gây ngứa, nhưng một số người vẫn có thói quen chạm vào hoặc cọ xát vùng da này. Việc gãi hoặc cọ xát có thể làm lan rộng nấm sang các vùng da lành xung quanh, đồng thời gây tổn thương da, tạo cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng thứ phát.

Nếu sau hai tuần điều trị đúng cách mà không thấy bất kỳ cải thiện nào, hoặc tình trạng càng trở nên tệ hơn với các mảng lan rộng thêm, cần đến gặp bác sĩ để được đánh giá lại. Có thể chẩn đoán ban đầu không chính xác, hoặc thuốc hiện tại không phù hợp, cần thay đổi phương pháp điều trị.

Hắc lào là bệnh lý da liễu phổ biến, hoàn toàn có thể điều trị khỏi và không gây nguy hiểm cho sức khỏe tổng thể. Việc tự ti hoặc lo lắng quá mức có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, khiến quá trình điều trị kéo dài hơn. Hi vọng bài viết của Sebamed đã giúp các bạn có nhìn nhận bệnh một cách khách quan, tuân thủ điều trị đúng cách và tin tưởng vào quá trình phục hồi tự nhiên của cơ thể.

Lưu ý: Bài viết mang tính chất tham khảo. Để được chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả, bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu hoặc cơ sở y tế uy tín. Không tự ý điều trị kéo dài mà không có sự giám sát của chuyên gia y tế.