Cấu trúc và chức năng của da dễ hiểu và chi tiết

Hiểu rõ về Cấu trúc và chức năng của da sẽ giúp các bạn có thêm kiến thức bổ ích, vừa làm cơ sở để hiểu thêm về làn da của mình cũng như biết được cách chăm sóc phù hợp, chọn được những sản phẩm chăm sóc da phù hợp với bản thân, dưỡng da khỏe mạnh đơn giản không ngờ. Có thể nói, có được kiến thức vững về làn da của chính mình sẽ giúp ích rất nhiều trong việc chăm sóc và dưỡng da, chọn lựa sản phẩm làm đẹp.

1. Tổng quan về cấu trúc da

Làm da bao gồm 3 lớp chính, với những ảnh hưởng khác nhau sẽ gây ra những tổn thương da khác nhau. Vì chiếm diện tích rất lớn trên cơ thể chúng ta, nếu tính trung bình có thể đạt khoảng 2m2 và nặng gần bằng 2/6 trọng lượng cơ thể, do đó làn da thực sự rất rất quan trọng.

Da chúng ta cũng rất phức tạp, nơi mỏng, nơi dày, vì vậy độ nhạy cảm cũng hoàn toàn khác nhau, khả năng tự vệ chống lại vi khuẩn xâm nhập cũng bất ổn. Nếu không bảo vệ da tốt, làn da sẽ mất dần chức năng hàng rào cơ thể, từ đó gây mất cân bằng dưỡng chất, ảnh hưởng đến việc điều hòa nhiệt độ cơ thể, mang đến nhiều bệnh tật và gây ra nhiều vấn đề khác cho da chẳng hạn như mụn, viêm, nám da, kích ứng, da khô, da dầu nhờn, lỗ chân lông to…

2. Cấu trúc 3 lớp chính làn da

Cấu trúc chính của da thông thường bao gồm 3 lớp, lớp biểu bì, hạ bì và mô dưới da. Mỗi lớp này lại là tập hợp của rất nhiều lớp nhỏ thay thế khác. Bên cạnh đó, da còn chịu nhiều ảnh hưởng từ các nang, tuyến mồ hôi và tuyến bã nhờn dưới da.

2.1. Lớp biểu bì

Lớp biểu bì là lớp da ngoài cùng và khá quan trọng. Lớp này gồm khoảng 5 lớp tế bào. Thông thường, các tế bào da sẽ được hình thành từ lớp trong cùng, sau đó di chuyển dần ra đến bề mặt da. Quá trình này vẫn thường được chúng ta biết đến với tên gọi quá trình sừng hóa. Theo chu kỳ 10-30 ngày, lớp sừng thường bị thoái hóa và trở thành lớp tế bào chết. Do đó, sau 1 khoảng thời gian nhất định, lớp da ngoài cùng do tác động thường xuyên từ môi trường nội và ngoại tiết sẽ mất đi độ mịn màng, vẻ sáng khỏe, trở nên thô ráp, sần sùi, nhăn nheo, sạm màu, đó là lúc chúng ta cần tẩy da chết để kích thích sản sinh tế bào da mới cho làn da mịn mượt hơn.

Đối với việc da chúng ta phải tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời, tia UV, nếu theo cơ chế hoạt động thông thường, sắc tố da sản sinh từ quá trình kích thích từ tia cực tím ở lớp đáy sẽ tăng cao, lúc này da cũng trở nên dày hơn nhằm tự bảo vệ, khi đó chứng gia tăng sắc tố cũng có thể xảy ra.

Lớp màng hydrolipid của lớp biểu bì là hàng rào bảo vệ ngăn ngừa da mất ẩm hay hạn chế vi khuẩn xâm nhập

5 lớp tế bào của lớp biểu bì có thể kể đến như:

– Lớp đáy (stratum basale): là lớp trong cùng. nơi keratinocyte được hình thành. Điều đặc biệt là lớp này có thể giúp sản sinh ra các lớp trên (gọi là quá trình tái tạo da mới) thường gặp khi da trầy xước. Ở lớp này, các tế bào còn chứa các hạt melanin quyết định nên màu sắc của da, màu mắt và cả màu tóc.

– Lớp tế bào gai (Stratum spinosum)

– Lớp hạt (stratum granulosum)

– Lớp bóng (stratum lucidium)

– Lớp sừng (stratum corneum): là lớp ngoài cùng, nơi cư trú của nhiều tuyến mồ hôi, tuyến bã nhờn. Trung bình ở lớp này còn có khoảng 20 lớp da và tế bào da chết mỏng khác. Số lượng và độ dày của các lớp còn phụ thuộc vào từng vùng da khác nhau trên cơ thể. Chẳng hạn như lớp sừng đa số chỉ dày 0.1mm, vùng mắt thì mỏng hơn 0.05mm, dưới bàn chây thì lại dày hơn lên đến 1-5mm. Bên cạnh đó, các tế bào da ở lớp sừng còn được gắn nối với hệ thống lipid biểu bì (chất béo). Lớp màng lipid này đóng vai trò rất quan trọng trong việc giữ ẩm cho da, tạo cảm giác da mềm mại. Lipid kết hợp với nước tạo thành chất nhũ tương trên bề mặt da, giúp duy trì quá trình điều tiết mồ hôi, bã nhờn, tựa như màng bảo vệ chống vi khuẩn và nấm. Do đó, nếu màng lipid hư tổn sẽ khiến da mất nước, da khô ráp, bong tróc, sần sùi và hàng rào chức năng bảo vệ của da suy yếu, gây nên nhiều tổn thương khác.

Phần nước của màng nhũ tương này bao gồm các acid có chức năng bảo vệ da như Acid lactic, Amino Acid có trong mồ hôi, Acid tự do từ dầu tiết ra, Amino Acid, Acid Cacboxilic Pyrrolidine và nhiều nhân tố dưỡng ẩm tự nhiên khác (NMFs). Vì sự có mặt của các acid nhẹ này nên da thường có độ pH nằm vào khoảng 5.4 – 5.9, được cho là môi trường lý tưởng nhất cho vi sinh vật tốt phát triển, triệt tiêu vi sinh vật có hại, hình thành liên tục các lipid biểu bì, tăng cường enzyme kiểm soát quá trình bong tróc vảy, phục hồi tế bào da ở lớp sừng khi bị tổn thương.

2.2. Lớp hạ bì

Hạ bì là vùng da giữa với cấu trúc gồm 2 lớp, lớp đáy và lớp lưới (có hình lượn sóng, là lớp tiếp xúc với biểu bì). Cấu tạo nên hạ bì chủ yếu là hệ thống sợi Collagen, Elastin và các mô liên kết. Các thành phần này kết nối và gắn chặt với nhau thông qua chất gel có chứa Hyaluronic Acid, có khả năng liên kết với phân tử nước, duy trì thể tích của da, giúp da luôn trong trạng thái mềm mại, căng mịn, săn chắc. Lớp hạ bì này cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng, nhờ cấu trúc như trên nên có khả năng làm lành vết thương nhanh chóng, giảm tác động từ môi trường bên ngoài lên da, nuôi dưỡng lớp da ngoài cùng, loại bỏ chất thải.

Da cũng có khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, chẳng hạn như đổ mồ hôi làm mát cơ thể hay thu nhỏ hệ thống mạch máu ở hạ bì để giữ nhiệt.

Cấu tạo hạ bì chủ yếu gồm Collagen, Elastin và các mô liên kết

Dưới tác động của nhân tố bên ngoài như ánh nắng mặt trời, nhiệt độ hay do ảnh hưởng từ quá trình lão hóa tự nhiên, theo thời gian, khi chúng ta già đi, hệ thống Collagen và Elastin cũng dần suy yếu, độ đàn hồi da từ đó giảm sút, da có dấu hiệu giảm thể tích, kém săn chắc, nếp nhăn hình thành, da chùng nhão…

2.3. Lớp mô dưới da

Mô dưới da hay lớp mỡ dưới da thường được xem là nơi tạo năng lượng và lớp đệm cách nhiệt cho cơ thể. Một khi các nhân tố này suy yếu, da trở nên khô, mất ẩm, độ ẩm giảm từ 8 – 10%, da sẽ xuất hiện đường nứt nẻ.

Lớp mô dưới da đóng vai trò như lớp đệm giúp đảm bảo giảm va chạm từ môi trường bên ngoài, bảo vệ hệ thống mô, cơ và sợi mô bao quanh cơ bên dưới. đây cũng là nguồn cung cấp dưỡng chất quan trọng đưa đến mạch máu và nhiều nơi cần thiết khác trong cơ thể.

3. Tầm quan trọng của việc bảo vệ cấu trúc da

Làn da đóng vai trò như một hàng rào bảo vệ tự nhiên, hoạt động như lá chắn đầu tiên của cơ thể trước các tác nhân bên ngoài. Nó không chỉ giúp điều tiết bã nhờn, bảo vệ da khỏi tia UV, vi khuẩn, và các chất gây kiềm hóa mà còn hỗ trợ điều hòa nhiệt độ cơ thể, duy trì độ ẩm và bảo vệ các cấu trúc bên trong. Tuy nhiên, khi hàng rào bảo vệ da bị tổn thương do các nguyên nhân như tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mặt trời, sử dụng mỹ phẩm không phù hợp, ô nhiễm môi trường, stress, hoặc thay đổi nội tiết tố, làn da sẽ gặp phải nhiều vấn đề nghiêm trọng. Dưới đây là những hậu quả cụ thể và chi tiết khi hàng rào bảo vệ da không còn hoạt động hiệu quả:

Làn da đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc điều tiết bã nhờn, bảo vệ da khỏi tia UV, vi khuẩn, chất gây kiềm hóa, hỗ trợ điều hòa nhiệt độ cơ thể

3.1. Da mất ẩm, khô ráp và dễ tổn thương

Khi hàng rào bảo vệ da suy yếu, lớp lipid tự nhiên (ceramide, cholesterol, axit béo) bị phá vỡ, dẫn đến mất nước qua da (TEWL – Trans-Epidermal Water Loss). Điều này khiến da trở nên khô ráp, bong tróc, và dễ bị kích ứng bởi các yếu tố bên ngoài như gió, nhiệt độ, hoặc hóa chất. Da khô dễ bị xâm nhập bởi vi khuẩn, nấm, hoặc các chất gây dị ứng, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm. Lúc đó, các bạn sẽ thấy làn da có cảm giác căng tức, ngứa ngáy, hoặc da nứt nẻ, đặc biệt ở những vùng như má, cằm, hoặc tay.

3.2. Da mất độ đàn hồi, chùng nhão và lão hóa sớm

Sự suy giảm collagen và elastin do tổn thương hàng rào bảo vệ khiến da mất đi độ săn chắc và đàn hồi. Các tác nhân như tia UV hoặc gốc tự do dễ dàng tấn công, đẩy nhanh quá trình lão hóa. Lão hóa sớm khiến da trông già nua hơn so với độ tuổi thực tế, đặc biệt ở vùng mắt, trán, và miệng.

Biểu hiện rõ nhất của da lão hóa chính là xuất hiện nếp nhăn, rãnh sâu, da chảy xệ, và mất đi độ căng mọng tự nhiên.

3.3. Da sạm nám, không đều màu và xuất hiện đốm nâu

Khi hàng rào da yếu, tia UV dễ dàng xuyên qua và kích thích sản sinh melanin quá mức, dẫn đến sạm nám, đốm nâu, hoặc đồi mồi. Ngoài ra, viêm da kéo dài cũng có thể gây tăng sắc tố sau viêm (PIH). Các vết nám và đốm nâu khó điều trị, đặc biệt nếu không can thiệp sớm và bảo vệ da đúng cách. Các mảng da không đều màu, đốm nâu ở gò má, trán, hoặc cằm, đặc biệt ở những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mà không bảo vệ.

3.4. Da nhạy cảm, dễ kích ứng và viêm nhiễm

Hàng rào bảo vệ yếu khiến da dễ bị kích ứng bởi các tác nhân như mỹ phẩm, chất tẩy rửa, hoặc thậm chí nước. Vi khuẩn và các tác nhân gây viêm dễ dàng xâm nhập, dẫn đến mụn, mẩn đỏ, hoặc viêm da. Tình trạng viêm kéo dài có thể làm tổn thương sâu hơn, gây sẹo hoặc làm da nhạy cảm hơn theo thời gian.

Khi da nhạy cảm, dễ kích ứng biểu hiện sẽ là da đỏ rát, ngứa, hoặc nổi mụn viêm, mụn mủ, đặc biệt ở vùng chữ T hoặc má.

3.5. Hình thành sẹo do tổn thương lớp hạ bì

Khi tổn thương xảy ra ở lớp hạ bì (do mụn nặng, vết thương, hoặc viêm da kéo dài), quá trình tái tạo da bị gián đoạn, dẫn đến sự hình thành sẹo lõm, sẹo lồi, hoặc sẹo phì đại. Sẹo khó điều trị và có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ, gây tự ti cho người gặp phải.

Biểu hiện của tổn thương lớp hạ bì chính là các vết sẹo lõm (rỗ), sẹo lồi, hoặc các vết thâm kéo dài trên bề mặt da.

4. Giải pháp bảo vệ và phục hồi hàng rào da

Để duy trì và phục hồi hàng rào bảo vệ da, các bạn cần áp dụng các biện pháp chăm sóc da khoa học:

• Sử dụng kem dưỡng ẩm: Chọn các sản phẩm chứa ceramide, axit béo, hoặc hyaluronic acid để khôi phục lớp lipid bảo vệ.
• Bảo vệ da khỏi tia UV: Sử dụng kem chống nắng phổ rộng (SPF 30 trở lên) hàng ngày, kết hợp che chắn vật lý như mũ, khẩu trang.
• Làm sạch da nhẹ nhàng: Tránh các sản phẩm chứa cồn hoặc chất tẩy mạnh, ưu tiên sữa rửa mặt dịu nhẹ có độ pH cân bằng (khoảng 5.5).
• Bổ sung dinh dưỡng: Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C, E, và omega-3 để hỗ trợ tái tạo da từ bên trong.
• Hạn chế stress: Stress kéo dài có thể làm rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da.
• Tham khảo chuyên gia da liễu: Nếu da có dấu hiệu tổn thương nghiêm trọng, hãy tìm đến bác sĩ da liễu để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Hiểu rõ cấu trúc da, hàng rào bảo vệ da là yếu tố then chốt giúp duy trì làn da khỏe mạnh, mịn màng và rạng rỡ. Khi cấu trúc da bị tổn thương, da sẽ đối mặt với hàng loạt vấn đề từ khô ráp, lão hóa, đến viêm nhiễm và sẹo. Việc chăm sóc và bảo vệ da đúng cách không chỉ giúp phục hồi hàng rào bảo vệ mà còn ngăn ngừa các tổn thương lâu dài, giữ cho làn da luôn tươi trẻ và khỏe mạnh.

Với những kiến thức cơ bản này, hy vọng sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn 1 chút nào đó về làn da của chính mình, có giải pháp dưỡng, chăm sóc và bảo vệ thích hợp nhất nhé.