Viêm da tiếp xúc do côn trùng: Nguyên nhân và cách điều trị

Viêm da tiếp xúc do côn trùng là một trong những tình trạng da liễu thường gặp ở cả trẻ em và người lớn, đặc biệt phổ biến vào những thời điểm thời tiết nóng ẩm. Nhiều trường hợp không được xử lý đúng cách còn dễ dẫn đến nhiễm trùng, để lại sẹo hoặc tái phát dai dẳng. Vì vậy, việc hiểu rõ nguyên nhân và nắm rõ những phương pháp điều trị phù hợp là vô cùng cần thiết để bảo vệ làn da và phòng ngừa biến chứng.

Viêm da tiếp xúc do côn trùng là gì?

Viêm da tiếp xúc do côn trùng là tình trạng da bị kích ứng hoặc viêm nhiễm khi tiếp xúc trực tiếp với nọc độc, chất tiết, lông, cánh hoặc dịch cơ thể của một số loài côn trùng. Các chất này thường chứa độc tố, histamin hoặc các hợp chất gây dị ứng, khiến hệ miễn dịch phản ứng lại và tạo ra các triệu chứng khó chịu trên da.

Tùy vào cơ địa mỗi người và loại côn trùng tiếp xúc, mức độ viêm da có thể từ nhẹ, thoáng qua đến nặng, gây loét hoặc bội nhiễm. Đây là một dạng viêm da cấp tính, có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng nào trên cơ thể, đặc biệt ở những vùng da hở như tay, chân, cổ hoặc mặt.

Triệu chứng viêm da tiếp xúc côn trùng

Khi da tiếp xúc với nọc độc hoặc chất gây dị ứng từ côn trùng, cơ thể sẽ phản ứng và xuất hiện một số triệu chứng điển hình như sau:

• Vùng da tiếp xúc trực tiếp với côn trùng thường có màu đỏ rõ rệt, kèm theo sưng nề, mức độ sưng nặng nhẹ tùy vào cơ địa và loại côn trùng.
• Cảm giác ngứa dữ dội, khiến người bệnh muốn gãi liên tục, ngứa thường kéo dài vài giờ đến vài ngày.
• Trên da có thể xuất hiện các mảng mẩn đỏ hoặc mụn nước nhỏ li ti, mụn nước có thể chứa dịch, dễ vỡ và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Một số trường hợp, đặc biệt khi tiếp xúc với nọc độc mạnh như ong hoặc kiến lửa, da có thể đau nhói, nóng rát ngay tại chỗ.
• Với người mẫn cảm hoặc bị nhiều vết cắn cùng lúc, có thể kèm theo sốt nhẹ, mệt mỏi hoặc nổi mề đay toàn thân.
• Trường hợp nghiêm trọng, đặc biệt với người dị ứng nặng, có thể dẫn đến phản ứng phản vệ, cần được cấp cứu ngay.

Nguyên nhân bị viêm da tiếp xúc do côn trùng

Viêm da tiếp xúc do côn trùng xảy ra khi da tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố từ côn trùng gây kích ứng hoặc phản ứng dị ứng. Nguyên nhân chính bao gồm:

Nọc độc của côn trùng: Một số loài côn trùng như ong, kiến lửa, rết,… tiết ra nọc độc khi đốt hoặc cắn. Nọc độc này chứa các protein, enzym và hóa chất gây viêm, kích thích tế bào da phản ứng, dẫn đến sưng đỏ, đau rát và ngứa.

Chất tiết hoặc dịch cơ thể của côn trùng: Muỗi, bọ chét, rệp,… khi cắn sẽ tiết ra nước bọt có chứa chất chống đông máu và protein gây dị ứng. Da tiếp xúc với những chất này sẽ xuất hiện phản ứng viêm, nổi mẩn ngứa.

Lông hoặc gai của côn trùng: Một số loài sâu róm, nhện hoặc bọ cánh cứng có lông hoặc gai chứa độc tố. Khi tiếp xúc, lông hoặc gai này đâm vào da, gây viêm, ngứa và nổi mẩn đỏ.

Phản ứng dị ứng cơ địa: Một số người có cơ địa nhạy cảm, hệ miễn dịch phản ứng mạnh khi tiếp xúc với các chất từ côn trùng. Ngay cả vết cắn nhỏ cũng có thể gây viêm da nghiêm trọng, mụn nước hoặc phù nề toàn bộ vùng da.

Viêm da tiếp xúc do côn trùng có nguy hiểm không?

Câu trả lời là KHÔNG. Thông thường, viêm da tiếp xúc do côn trùng là tình trạng lành tính, chỉ gây khó chịu tại chỗ như đỏ da, ngứa, sưng hoặc nổi mẩn. Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm còn phụ thuộc vào cơ địa người bệnh, loại côn trùng và cách xử lý. 

Các trường hợp nhẹ thì da chỉ bị đỏ, sưng hoặc ngứa nhẹ, mẩn đỏ tự khỏi sau vài ngày mà không để lại biến chứng. Các trường hợp cần lưu ý hơn bao gồm ngứa dữ dội, nổi mụn nước, vết cắn lan rộng, sưng to, nguy cơ nhiễm trùng thứ phát nếu gãi nhiều, làm vỡ mụn nước hoặc trầy xước da.

Còn các trường hợp nguy hiểm sẽ xảy ra với những người quá mẫn cảm với nọc độc ong, kiến, rết. Khi đó sẽ xuất hiện triệu chứng khó thở, sưng môi hoặc mặt, chóng mặt, tim đập nhanh. Đây là tình trạng cấp cứu y tế, nếu không xử lý kịp thời có thể đe dọa tính mạng.

Cách điều trị viêm da tiếp xúc do côn trùng 

Việc điều trị viêm da tiếp xúc do côn trùng phụ thuộc vào mức độ tổn thương da, loại côn trùng và cơ địa người bệnh. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từ biện pháp tại nhà đến y tế:

Điều trị tại nhà (cho trường hợp nhẹ)

Những vết cắn nhỏ, sưng nhẹ hoặc ngứa vừa có thể xử lý tại nhà:

• Dùng nước sạch hoặc nước muối loãng để rửa, loại bỏ chất tiết hoặc vi khuẩn trên da, tránh chà xát mạnh để không làm tổn thương da.
• Sử dụng khăn sạch thấm nước mát hoặc đá bọc trong khăn chườm lên vùng da 10-15 phút.
• Các sản phẩm chứa calamine, kem hydrocortisone 0,5-1% có thể giúp giảm viêm, ngứa.
• Với trường hợp ngứa nhiều, có thể dùng kháng histamin dạng uống (theo hướng dẫn của dược sĩ hoặc bác sĩ).

Điều trị y tế (cho trường hợp nặng)

Thuốc corticosteroid tại chỗ hoặc toàn thân: Dùng khi viêm da nặng, sưng to, nổi mụn nước lan rộng. Bác sĩ sẽ chỉ định liều và thời gian dùng phù hợp.

Kháng histamin đường uống: Giúp giảm ngứa, chống dị ứng toàn thân. Thường dùng khi người bệnh phản ứng mạnh hoặc ngứa dữ dội.

Kháng sinh: Chỉ dùng nếu có dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát (mụn nước vỡ, chảy dịch, mủ, đỏ lan rộng).

Phòng ngừa bị viêm da tiếp xúc côn trùng

Để giảm nguy cơ bị viêm da khi tiếp xúc với côn trùng, bạn có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau:

• Mặc quần áo dài, tay áo dài, mũ rộng vành, khăn che cổ, vớ hoặc găng tay khi đi vào vùng có nhiều côn trùng.
• Dùng kem hoặc xịt chống muỗi, côn trùng cho trẻ em, người già, hoặc những người có cơ địa nhạy cảm, ưu tiên sản phẩm dịu nhẹ, an toàn cho da.
• Loại bỏ nước đọng, rác thải, lá cây mục nơi côn trùng sinh sống.
• Giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng, dùng màn, lưới chống muỗi.
• Tắm rửa sạch sẽ sau khi đi ngoài trời, đặc biệt nếu bị muỗi hoặc côn trùng đốt.
• Dưỡng ẩm da thường xuyên để tăng sức đề kháng của da, giảm nguy cơ viêm da khi tiếp xúc.
• Nếu da bắt đầu ngứa, đỏ hoặc sưng sau khi côn trùng cắn, xử lý ngay để tránh biến chứng.

Viêm da tiếp xúc do côn trùng là tình trạng da phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các triệu chứng và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp. Hiểu và chủ động chăm sóc làn da chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe, duy trì làn da khỏe mạnh và thoải mái trong mọi hoạt động hằng ngày.